Ang Pagkabuo ng Larawan ng Babae sa Ilang Piling nobela ni Ma. Magsano: Isang Alternatibong Pagbasa (annotated bibliography)

Sumentro ang pag-aaral sa dalawang nobelang naging bahagi ng panitikang bernakular: Ang Bales na Kalamangan (Ganti ng Kataksilan, 1952) at ang Duksa’y Kapalaran (Malupit na Kapalaran, 1959). Ayon sa pag-aaral, salat man sa kinis ang ilang bahagi ng nobela, maari pa rin itong maihanay sa nangingibabaw na paradigm sa mundo ng panitikang Filipino dahil sa ilang katangiang nagpapaangat sa tunay na esensya nito. Naging salalayan ng pag-aaral ang sosyo-historikal at kamalayang pangkasarian upang mapag-aralan ang bawat tauhan sa kuwento. Pinagsanib niya ang dalawang malaking simbolo ng Pangasinan – ang Birhen ng Manaoag bilang imahen ng isang ina at ang Prinsesa Urduja ng Talawisi bilang babaeng mandirigma. Higit na naunawaan ang paglatag ng gender inequality sa bawat tauhan sa paggamit ng mag-aaral ng mito bilang metapora at simbolo ng mga babae higit pa sa pagiging arketipo nito. Higit ding naintindihan ang layunin ng awtor (Ma. Magsano) na baliktarin ang kabalintunaan ng posisyon ng babae sa lipunang patriyarkal.

Dito’y sinuri rin ang imahen ng babaeng Filipina na nilikha ng isang babaeng manunulat na nagmula sa rehiyon. Maituturing na may kamalayang pulitikal ang awtor ngunit may mga limitasyon pa ring lumitaw sa kanyang panulat marahil dahil na rin sa pulitikal at historikal na sirkumstansya noong panahon ng kanyang pagkatha. Bagaman batbat ng mga limitasyon, may mga pagkakataong lumilihis pa rin siya sa kumbensyon tulad na lang ng paglalarawan niya sa ilang babaeng tauhan. Liberal, determinado at produktibo ang ilan sa kanyang mga tauhan. Naipakita niya rin ang hirarkiya sa lipunan at kung paanong naigpawan ng ilan sa mga babaeng tauhan ang mga puwersang nagdidikta ng istiryutipo at nagpapalaganap/nagpapanatili ng opresyon sa hanay ng kababaihan.

Sa huli, masasabing isang matapang na paglalahad ng feminist struggle ang pagsusuri sa dalawang nobela ni Ma. Magsano. Sa isang lipunang lalaki ang nagdodomina maging sa panulatan noong panahon niya, maituturing na isang malaking hamon sa mga lalaking manunulat ang kanyang mga naiambag sa panitikan.